De heraldiek, of wapenkunde, houdt zich bezig met het beschrijven en analyseren van wapenschilden. In de middeleeuwen werden schilden en andere wapenuitrusting voorzien van tekens en kleuren waarmee duidelijk werd welke ridder zich in het harnas had verscholen. Dit omdat de helmen en harnassen de herkenbaarheid van personen lastig maakten. Aan de hand van het familiewapen werd duidelijk wie de ridder was, en bij welke partij deze hoorde.
Later werden familiewapens ook toegepast buiten het slagveld, eveneens om herkenning (van bijvoorbeeld afzenders van brieven) duidelijk te maken. In vele families wordt het familiewapen doorgegeven. En nog steeds worden zegelringen vaak voorzien van een familiewapen. Wie geen familiewapen heeft, kan er een laten ontwerpen - ook vandaag de dag nog. In Nederland staat het iedereen vrij om een familiewapen te voeren. Zo is er ieder jaar weer een groot aantal families die daarmee een mooi herkenningsteken laten ontwerpen voor hun familie.
Traditioneel wordt een familiewapen altijd gespiegeld gegraveerd in een zegelring. De reden hiervoor is dat wanneer de zegelring gebruikt wordt om het zegel te plaatsen in een lakafdruk, een 'correcte' versie van het wapen ontstaat in de afdruk.
Tegenwoordig staat het iedere Nederlander vrij om een familiewapen te laten ontwerpen en deze te gebruiken - bijvoorbeeld in een zegelring.
Het is ongepast om een wapenschild te gebruiken dat aan een ander toebehoort en ook mag men niet zonder meer een familiewapen gebruiken van iemand met (toevallig) dezelfde achternaam.
In het verleden waren herauten niet alleen de boodschappers van de vorst, maar ook diegene die in zogenaamde wapenboeken bijhielden welke familiewapens toebehoorden aan welke familie. Hiermee kon de heraut op het slagveld snel opzoeken wie welke ridder was. Bovendien kon met een analyse van de wapenboeken voorkomen worden dat bij het samenstellen van nieuwe familiewapens te veel gelijkende wapens ontstonden.
